Jak tłumaczyć dowcipy

Tłumaczenia humoru

Czy śmieją się Państwo oglądając Latający Cyrk Monty Pythona? Czy porównując oryginalny film z jego tłumaczeniem w języku polskim wpadają w ucho jakieś rozbieżności pomiędzy obiema wersjami? Tłumaczenie humoru od zawsze było i wciąż jest nie lada zadaniem, które spędza sen z powiek nie jednemu tłumaczowi języka angielskiego.

Nie jest tajemnicą, że poczucie humoru Polaków i Brytyjczyków znacznie się różni i mogą nas nie śmieszyć żarty Wyspiarzy i vice versa. Jednak jest kilka aspektów, które sprawiają, iż nawet śmieszne żarty, gdy przetłumaczone w parze językowej język polski-język angielski, mogą być mało śmieszne, jeśli w ogóle. Na przykład, co się stanie po dosłownym przetłumaczeniu niektórych dowcipów. W przeszłości preferowanym modelem przekładu humoru w parze językowej język polski-język angielski było dokładne odzwierciedlanie tekstu oryginalnego: „Two cats are swimming across a river. One’s name is „One two three”, the other’s „ Un deux trois”. Who makes it across? One two three because Un deux trois cat sank”. Polskie tłumaczenie nosiłoby niewiele z oryginalnego zamierzenia. Podobnie: “Two fish are in a tank. One is driving and the other one is operating the gun”/”Two soldiers are in a tank. They both drown”. Słowo tank to zarówno akwarium, jak i czołg, takie podobieństwa nie ma w języku polskim, więc takie tłumaczenie humoru byłoby po prostu spalone.

Podobne zależności istnieją podczas tłumaczenia dowcipów w drugą stronę, weźmy choćby dziesiątki, jeśli nie setki kawałów zaczynających się od „Czym się różni…”. Obecnie dominującą tendencją jest takie tłumaczenie humoru, aby nawet przy stracie dosłownego brzmienia danego dowcipu, skeczu, itd., utrzymać i przekazać jego sens. Zdecydowanie jest to zadanie trudniejsze niż samo dosłowne przełożenie tego samego dowcipu czy skeczu. W tej sytuacji należy się w odnieść się do kultury języka docelowego, co pomoże nam odnaleźć najbliższy sensowny zamiennik oryginału przeznaczonego do tłumaczenia.

Tłumaczenie humoru pozostaje wyzwaniem dla tłumacza języka angielskiego, tak jak wiele innych tekstów do tłumaczenia. Daje ono również okazję do zabawy z żywym językiem i do rozwoju warsztatu tłumacza, gdyż to właśnie humor jest jednym z najszybciej rozwijających się elementów języka.